1. પરિવહનનું અર્થઘટન: કાચા માલ, ઔદ્યોગિક કેન્દ્રો અને ઉત્પાદિત વસ્તુઓ માટે બજાર એક જ જગ્યાએ હોઈ શકતી નથી. કાચામાલના સ્રોતો, ઉત્પાદન ક્ષેત્રો અને બજારક્ષેત્રો વચ્ચે જોડાણ અવશ્યક છે, જે પરિવહન દ્વારા જ શક્ય બને છે.
2. પરિવહનનાં મુખ્ય માધ્યમો
3. પરિવહન માધ્યમોનો પરસ્પર સહયોગ
1. જમીનમાર્ગોનો ઇતિહાસ
2. સડકમાર્ગનો મહત્ત્વ
3. વિશ્વના મહત્વના સડકમાર્ગો
વિશ્વના મુખ્ય સડકમાર્ગો :
=> અમેરિકા ખંડમાં સડકમાર્ગોનો વિકાસ સૌથી વધારે છે. સૌથી વધુ ગીચતા પૂર્વ ક્ષેત્રોમાં જોવા મળે છે.
યુરોપમાં, ઇંગ્લેન્ડ, ફ્રાન્સ, અને જર્મની જેવા દેશોમાં સડકમાર્ગોની ઉત્તમ સુવિધા છે, પરંતુ યુરોપમાં વધુ પડતા રેલમાર્ગ અને જળમાર્ગના ઉપયોગને કારણે લાંબા ધોરીમાર્ગોનું પ્રમાણ ઓછું છે.
રશિયામાં, પશ્ચિમ ભાગમાં સડકમાર્ગોનું વધુ નેટવર્ક છે, જે મોસ્કોને વ્યાડિવૉસ્ટોક સાથે જોડે છે.પશ્ચિમ રશિયામાં આવેલા ઔદ્યોગિક ક્ષેત્રોમાં સડકમાર્ગો વધારે ગીચ છે. રશિયાના પૂર્વ ભાગમાં આવેલું વ્યાડિવૉસ્ટોક પશ્ચિમમાં આવેલા મોસ્કો સાથે સડકમાર્ગે જોડાયેલું છે.
ઓસ્ટ્રેલિયા ખંડમાં સડક માર્ગનો વિકાસ મુખ્યત્વે કિનારાના ક્ષેત્રોમાં જોવા મળે છે.
- સ્ટુઅર્ટ ધોરી માર્ગ ઉત્તર ઓસ્ટ્રેલિયામાં આવેલા ડાર્વિન શહેરને દક્ષિણના વિક્ટોરિયા રાજ્યના મેલબોર્ન સાથે જોડે છે.
આફ્રિકા ભૂ-સ્વરૂપીય વિવિધતાના પરિણામે આફ્રિકા ખંડમાં સડમાર્ગો એક વિશેષ મહત્ત્વ ધરાવે છે. આફ્રિકામાં
એક પોરીમાર્ગ અલ્જિયર્સના એટલસ પર્વતને અને સહારાના રણને પાર કરી ગીનીમાં આવેલા કોનાક્રી સાથે જોડે છે. આ રીતે....
કેરો અને કેપટાઉન સડક માર્ગથી જોડાયેલાં છે.
ચીનનાં મુખ્ય શહેરી સડક માર્ગે એકબીજાથી જોડાયેલા છે જેમાં મુખ્ય
ત્સુંગત્સો શહેરને શાંઘાઈ થઈ બેઈજિંગ, ગ્વાંગ્ઝાઉ શહેરને તથા બેઈજિંગ અને તિબેટમાં લાસાથી ચેંગડુંને જોડતા ધોરીમાર્ગ બનાવવામાં આવેલા છે.
- ભારતમાં સડક માર્ગો
ભારતમાં સડકમાર્ગો: ભારતની સડક પ્રણાલી દુનિયામાં બીજી સૌથી મોટી છે. પ્રાચીન સમયમાં ગુપ્ત અને મૌર્ય યુગમાં રાજમાર્ગો બન્યા હતા. આજે, ભારતીય સડકમાર્ગો 33.24 લાખ કિમીની લંબાઈ ધરાવે છે, જેમાં..
સડક્રમાર્ગના મહત્ત્વના આધારે ભારતીય સડકોને 5 ભાગમાં વિભાજીત કરી શકાય
:: (1) રાષ્ટ્રીય ધોરીમાર્ગ, (2) રાજ્ય ધોરીમાર્ગ, (3) જિલ્લામાર્ગ, (4) ગ્રામીણ સડકમાર્ગ અને (5) સરહદીય માર્ગ.
મુખ્ય રાષ્ટ્રીય ધોરીમાર્ગો
ભારતમાં સડકમાર્ગો:
ભારતની સડક પ્રણાલી દુનિયામાં બીજી સૌથી મોટી પ્રણાલી છે.
પ્રાચીન સમયમાં ગુપ્ત અને મૌર્ય યુગમાં રાજમાર્ગો બનાવવામાં આવ્યા.
રાષ્ટ્રીય ધોરીમાર્ગ, રાજ્ય ધોરીમાર્ગ, જિલ્લામાર્ગ અને સરહદીય માર્ગનો સમાવેશ થાય છે.
1.રાષ્ટ્રીય ધોરીમાર્ગ-1 દિલ્લીથી અમૃતસર (વાયા અંબાલા અને જલંધર)
2. રાષ્ટ્રીય ધોરીમાર્ગ-2 દિલ્લીથી કોલકાતા (વાયા મથુરા, આગરા, કાનપુર, અલાહાબાદ, વારાણસી)
3 . રાષ્ટ્રીય ધોરીમાર્ગ-3 આગરાથી મુંબઈ (વાયા ગ્વાલિયર અને નાસિક)
4. રાષ્ટ્રીય ધોરીમાર્ગ-4 થાણેથી ચેન્નઈ (વાયા પુણે, બેલગામ)
5. રાષ્ટ્રીય ધોરીમાર્ગ-5 કોલકાતાથી ચેન્નઈ (વાયા વિજયનગર, વિશાખાપટ્ટનમ્)
6. રાષ્ટ્રીય ધોરીમાર્ગ-6 ધૂળેથી કોલકાતા (વાયા નાગપુર અને રાયપુર)
7. રાષ્ટ્રીય ધોરીમાર્ગ-7 વારાણસીથી કન્યાકુમારી (વાયા જબલપુર, નાગપુર, બેગલૂરુ, સેલમ, મદુરાઈ) જે સૌથી લાંબો પોરીમાર્ગ છે.
8. રાષ્ટ્રીય પોરીમાર્ગ-8 દિલ્લીથી મુંબઈ (વાયા જયપુર, ઉદેપુર, અમદાવાદ, વડોદરા, સુરત)
આ ઉપરાંત ચાર મહાનગરો દિલ્લી, મુંબઈ, ચેન્નઈ અને કોલકાતાને જોડનારા સ્વર્ણિમ ચતુર્ભુજ રાષ્ટ્રીય ધોરી માર્ગની કુલ લંબાઈ લગભગ 5846 કિમી છે.
2. રેલમાર્ગો:
વિશ્વમાં રેલમાર્ગો:
રેલમાર્ગ ભારે ચીજવસ્તુઓને લાંબા અંતરે લઈ જવા માટે સસ્તું માધ્યમ છે.
સૌ પ્રથમ રેલમાર્ગ 1825માં ઇંગ્લેન્ડના સ્ટૉકટન અને ડાર્લિંગ્ટન વચ્ચે શરૂ થયો હતો.
ટ્રાન્સ-સાઈબિરિયન રેલમાર્ગ 9,332 કિમી લંબાઈનો છે અને એશિયા-યુરોપને જોડે છે.
યુરોપના લંડન, પેરિસ, બ્રસેલ્સ, બર્લિન વગેરે શહેરોમાં મેટ્રો રેલમાર્ગ છે.
ઉત્તર અમેરિકા રેલમાર્ગનું 40% નેટવર્ક ધરાવે છે.
દક્ષિણ અમેરિકામાં 1.12 લાખ કિમી લંબાઈના રેલમાર્ગો છે, જેમાં આર્જેન્ટિના અને ચિલીનું જોડાણ છે.
આફ્રિકામાં 40 હજાર કિમી રેલમાર્ગ છે, જેમાં બેંગ્વેલા અને બૉટ્સવાના-ઝિમ્બાબ્વે રેલમાર્ગનો સમાવેશ થાય છે.
ઑસ્ટ્રેલિયામાં 40 હજાર કિમી રેલમાર્ગ છે, જેમાં પર્થ-સીડની માર્ગનો સમાવેશ થાય છે.
એશિયામાં ભારત, જાપાન અને ચીનમાં રેલમાર્ગોની વધુ ગીચતા છે.
પેરુ, બોલિવિયા, એકવાડોર, કોલંબિયા અને વેનિઝુએલામાં રેલમાર્ગ ખૂબ જ ટૂંકા છે અને તે એકમાર્ગી રેલમાર્ગ છે જે બંદરો અને આંતરિક ક્ષેત્રોને જોડે છે.
એક અન્ય રેલમાર્ગ બૉટ્સવાના અને ઝિમ્બાબ્વે થઈને ભૂમિવેષ્ટિત (LAND LOCKED) મધ્ય આફ્રિકન દેશોને દક્ષિણ આફ્રિકા સાથે જોડે છે. આફ્રિકાના અન્ય દેશો અલ્જિરિયા, સેનેગલ, નાઈજીરિયા, કેન્યા અને ઈથિયોપિયામાં રેલમાર્ગો સમુદ્ર કિનારાનાં બંદરોને આંતરિક કેન્દ્રો સાથે જોડે છે.
ઑસ્ટ્રેલિયા ખંડમાં લગભગ 40 હજાર કિમી લંબાઈના રેલમાર્ગો આવેલા છે. તેમાંથી..
એક ચતુર્થાંશ રેલમાર્ગો ન્યૂ સાઉથ-વેલ્સમાં આવેલા છે.
પશ્ચિમમાં આવેલા પર્થને પૂર્વમાં આવેલા સીડની સાથે જોડે છે. કૅનબેરા, મૅલબોર્ન, ઍડીલેડ અને કૅલગુર્લિ આ માર્ગમાં આવતાં મુખ્ય શહેરો છે.
ભારતીય રેલમાર્ગ - પરિચય:
ભારતીય રેલમાર્ગ દેશનું સૌથી મોટું રાષ્ટ્રીય સંસ્થાન છે. તે ભારતના આર્થિક ક્ષેત્રના દરેક ભાગ (કૃષિ, ઉદ્યોગ, વ્યાપાર, સેવા વગેરે) માટે મુખ્ય પરિવહન માધ્યમ તરીકે કાર્ય કરે છે.
16 એપ્રિલ, 1853ના રોજ મુંબઈ અને થાણેની વચ્ચે પ્રથમ રેલવે શરૂ થઈ, જે ભારતીય પરિવહનના વિકાસનો મૂળ આધાર છે.
ભારતીય રેલમાર્ગની વિશેષતાઓ:
કુલ લંબાઈ: 64,600 કિમી
રેલવે સ્ટેશનની સંખ્યા: 7,133 સ્ટેશન
ત્રણ પ્રકારના રેલમાર્ગ:
બ્રોડગેજ: 1.676 મી
મીટરગેજ: 1 મી
નૅરોગેજ: 0.762 મી
પ્રવાસીઓ માટે ઉપલબ્ધ સુવિધાઓ:
ભારતીય રેલ વિભાગ વિવિધ પ્રકારની ટ્રેનો ચલાવે છે જેમ કે:
સામાન્ય પ્રવાસી ગાડીઓ: સામાન્ય લોકો માટે.
ઍક્સપ્રેસ/મેઈલ ગાડીઓ: ઝડપથી મુસાફરી માટે.
સુપરફાસ્ટ ગાડીઓ: વધુ ઝડપ અને ઓછા સ્ટોપેજ સાથે.
ગરીબરથ: ઓછા ભાડે વધારે સુવિધાઓ સાથે.
ગતિમાન ઍક્સપ્રેસ, રાજધાની, શતાબ્દી, જનશતાબ્દી: વધુ આરામદાયક અને ઝડપી મુસાફરી માટે.
પ્રવાસન ઍક્સપ્રેસ: પ્રવાસન માટે વિશેષ ટ્રેનો.
આરક્ષણ અને ટેક્નોલોજી:
ટ્રેન માટે આરક્ષણની સુવિધા ઑનલાઈન ઉપલબ્ધ છે, જેના માધ્યમથી મુસાફરો માટે મુસાફરી સરળ બને છે.
મીટરગેજને બ્રોડગેજમાં રૂપાંતર કરવા અને રેલમાર્ગનું વિદ્યુતીકરણ કરવાનો મોટાભાગે પ્રયાસ કરવામાં આવ્યો છે.
વિશેષ સેવાઓ:
લોકશિક્ષણ, સ્વાસ્થ્ય, અને આરોગ્ય માટે વિશેષ ટ્રેનો ચલાવવામાં આવે છે, જેથી દૂર વિસ્તારોમાં પણ આ સેવાઓ પૂરી પાડી શકાય.
ભારત બુલેટ ટ્રેન શરૂ કરવા માટે પ્રયત્નશીલ છે, જે અન્ય રેલ માધ્યમો કરતા વધુ ઝડપ અને સુવિધા પ્રદાન કરશે.
જળમાર્ગો - પરિચય: જળમાર્ગોનો એક મોટો લાભ એ છે કે તેમાં રસ્તા, રેલમાર્ગો વગેરે જેવી મરામતની જરૂર નથી રહેતી. આ માધ્યમ સૌથી સસ્તું છે અને મોટાભાગે માત્ર બંદરની સુવિધા જરૂરી છે. જળમાર્ગોને બે મુખ્ય વિભાગોમાં વહેંચવામાં આવે છે:
આંતરિક જળમાર્ગ
દરિયાઈ જળમાર્ગ
1. આંતરિક જળમાર્ગ:
નદીઓ, નહેરો, અને સરોવરો દ્વારા દેશમાં તટીય અને આંતરિક વિસ્તારો સુધી જળ પરિવહનની વ્યવસ્થા છે.
વિશ્વના મુખ્ય આંતરિક જળમાર્ગ:
ગ્રેટ-લેક્સ અને સેંટ લૉરેન્સ જળમાર્ગ:
યુ.એસ.એ. અને કેનેડાની સરહદ પર આવેલાં સરોવરોમાંથી નીકળતી સેંટ લૉરેન્સ નદી એટલેન્ટિક મહાસાગરને મળતી હોવાથી આ જળમાર્ગ મહત્ત્વનો છે.
આ જળમાર્ગે સુપિરિયર સરોવર, મિશિગન, ઓન્ટારિયો, એરી, અને હ્યુરોન જેવા બંદરોને જોડ્યા છે, જેના કારણે આ વિસ્તારનો ઔદ્યોગિક અને આર્થિક વિકાસ થયો છે.
મિસિસિપી જળમાર્ગ:
મિસિસિપી નદી અને તેની સહાયક નદીઓ દ્વારા મેક્સિકોના અખાત અને ઍટલેન્ટિક કિનારાના વિસ્તારો સાથે જોડાણ છે.
આ માર્ગે માલવાહક જહાજો મિનિયાપોલિસ સુધી સરળતાથી જઇ શકે છે.
પશ્ચિમ અને મધ્ય યુરોપનો જળમાર્ગ:
સીન, રહાઈન, અને ઍલ્બ નદીઓ સાથે જોડાયેલ નહેરો દ્વારા યુરોપના ઉદ્યોગ વિસ્તારોમાં આ જળમાર્ગ મહત્ત્વનો છે.
વૉલ્ગા જળમાર્ગ:
વૉલ્ગા, ડોન, અને નીપર નદીઓની પ્રણાલી દ્વારા રશિયાના મુખ્ય ક્ષેત્રોમાં જળ પરિવહન પૂરો પાડે છે.
વૉલ્ગા-મોસ્કો નહેર દ્વારા મોસ્કો સાથે જોડાણ છે.
પરાના-પારાગ્વે જળમાર્ગ:
દક્ષિણ અમેરિકામાં પરાના અને પારાગ્વે નદીઓનો જળમાર્ગ ઍટલેન્ટિક મહાસાગર સાથે જોડાય છે.
આ જળમાર્ગ દક્ષિણ અમેરિકાની ઍમેઝોન, હુઆંગ-હો, ચાંગ-જિઆંગ, અને ગંગા નદીઓ માટે ઉપયોગી છે.
ગ્રેટ-લેક્સ અને સેંટ લૉરેન્સ જળમાર્ગ :
ભારતમાં આંતરિક જળમાર્ગનો સૌથી વધુ વિકાસ ભારતના ઉત્તરપ્રદેશ, પશ્ચિમ ભંગાળ, બિહાર અને અસમ રાજ્યોમાં જોવા મળે છે. ભારતમાં લગભગ 14,477 કિમી લંબાઈના આંતરિક જળમાર્ગ આવેલા છે. એમાંથી 10,027 કિમી લાંબી નદીઓ અને 4438 કિમી લાંબી નહેરો જળમાર્ગ માટે ઉપયોગી છે. મુખ્ય આંતરિક જળમાર્ગો આ મુજબ છે :
(1) રાષ્ટ્રીય જળમાર્ગ-1 : ગંગા નદીમાં હલ્દિયાથી અલાહાબાદ સુધી જળવ્યવહાર થાય છે, જે 1620 કિમી લંબાઈ ધરાવે છે.
(2) રાષ્ટ્રીય જળમાર્ગ-II : આ જળમાર્ગ બ્રહ્મપુત્ર નદીનો છે. તે ઘુબુરીથી નાદિયા સુધી ઉપયોગી છે, જે 891 કિમી લંબાઈ ધરાવે છે.
(3) રાષ્ટ્રીય જળમાર્ગ-III : કેરલ રાજ્યમાં આવેલી ઉદ્યોગમંડલ નહેર (250 કિમી), ચંપાકાર કેનાલ, અને કોટ્ટાપટ્ટનમ્ નહેર જળમાર્ગ પૂરો પાડે છે.
(4) રાષ્ટ્રીય જળમાર્ગ-IV : ગોદાવરી અને કૃષ્ણા નદીનો 1028 કિમી લાંબો જળમાર્ગ, જે કાકિનાડા અને પુડુચેરી નહેર તથા કાલુવૈલી સરોવર પર બનેલ છે.
(5) રાષ્ટ્રીય જળમાર્ગ-V : બ્રહ્માણી નદી (ઓડિશા)ના તાલચર-ધમારા નહેર અને છરબતિયા-ધમારા જળમાર્ગ, જે 585 કિમી લંબાઈ ધરાવે છે.
દરિયાઈ પરિવહન
પરિચય:
વર્તમાન સમયમાં નવીનીકરણ:
મહત્વના દરિયાઈ માર્ગો:
ઉત્તર ઍટલૅન્ટિક માર્ગ:
સુએઝ નહેર:
કેપ ઑફ ગુડ હોપ માર્ગ:
પનામા નહેર:
હવાઈમાર્ગોના વિકાસ વિષયક અભ્યાસસામગ્રી
પરિચય:
હવાઈમાર્ગોના વિકાસની શરૂઆત વીસમી સદીમાં થઈ, અને વાસ્તવિક વિકાસ બીજા વિશ્વયુદ્ધ પછી થયો.
હવાઈ જહાજોની ડિઝાઇન, કદ અને ગતિમાં સતત પ્રગતિ થતી રહી છે, જેનાથી કીમતી ચીજવસ્તુઓને ઝડપી પરિવહન કરવામાં મદદ મળી છે.
હવાઈમાર્ગોનું મહત્વ:
હવાઈમાર્ગ દુર્ગમ પ્રદેશોમાં પણ પહોંચી શકે છે,
કુદરતી આફત અથવા અન્ય તાત્કાલિક પરિસ્થિતિઓમાં મદદરૂપ બને છે.
દેશની સુરક્ષા માટે હવાઈમાર્ગ એક મહત્વનું માધ્યમ છે,
ઝડપથી સામગ્રી અને સેનાનો પરિવહન કરી શકે છે.
વિશ્વમાં હવાઈમાર્ગોનું વિતરણ:
હવાઈમાર્ગોનો વિકાસ મુખ્યત્વે આર્થિક અને ઔદ્યોગિક રીતે વિકસિત દેશોમાં વધુ છે, જેમ કે યુ.એસ.એ., પશ્ચિમ યુરોપ, અને દક્ષિણ-પૂર્વ એશિયામાં.
વિશ્વના કેટલાક મુખ્ય હવાઈમથકોમાં લંડન, રોમ, પૅરિસ, મોસ્કો, દુબઈ, નવી દિલ્લી, મુંબઈ, બેંગકોક, સિંગાપુર, ટોક્યો, શિકાગો, અને ન્યૂયૉર્કનો સમાવેશ થાય છે.
ભારતમાં હવાઈમાર્ગોનો વિકાસ:
ભારતમાં હવાઈ માર્ગોનો વિકાસ અને સુવિધાઓ પ્રદાન કરવા માટેની જવાબદારી ઇન્ડિયન એરપોર્ટ ઓથોરિટીની છે.
હાલમાં 15 આંતરરાષ્ટ્રીય એરપોર્ટ સહીત 87 ઘરેલુ હવાઈમથકો અને 25 નાગરિક વિમાન ટર્મિનલ સહિત 127 હવાઈમથકોની વ્યવસ્થા સંભાળવામાં આવે છે.
1953માં હવાઈ પરિવહનનું રાષ્ટ્રીયકરણ કરવામાં આવ્યું, અને ત્યાર બાદ ઇન્ડિયન એરલાઇન્સ અને એર ઇન્ડિયા જેવી સંસ્થાઓ સ્થાપિત થઈ.
ત્યાર બાદ બે અન્ય કંપનીઓ વાયુદૂત અને પવનહંસ લિમિટેડ આંતરદેશીય હવાઈ પરિવહન માટે સ્થપાઈ હતી.
દિલ્લી, મુંબઈ, કોલકાતા, ચેન્નઈ, બેંગલૂરુ, અમદાવાદ, હૈદરાબાદ, અમૃતસર, જયપુર, નાગપુર, કોચી, ગુવાહાટી, લખનૌ, ભુવનેશ્વર, વિશાખાપટ્ટનમ્ વગેરે ભારતનાં મુખ્ય હવાઈમથકો છે.
પાઈપલાઈન વિશેની અભ્યાસસામગ્રી
પરિચય:
પાઈપલાઈન ટેક્નોલોજીનો વિકાસ મુખ્યત્વે પ્રવાહી પદાર્થો, જેમ કે પેટ્રોલિયમ અને કુદરતી વાયુને સરળતાથી લાંબા અંતર સુધી પહોંચાડવા માટે કરવામાં આવ્યો છે.
પાઈપલાઈન દ્વારા ચીજવસ્તુઓનો પરિવહન સસ્તો અને ઓછા જાળવણી ખર્ચ સાથે શક્ય છે.
પાઈપલાઈનની સુવિધાઓ:
ઉબડખાબડ ભૂમિ પર તથા જળક્ષેત્રોના તળભાગે પણ પાઈપલાઈન નાખી શકાય છે, જેનાથી તે કોઈપણ પ્રકારની ભૂમિ પર સ્થાપિત કરી શકાય છે.
તેના સંચાલન તથા જાળવણી પાછળ ઓછો ખર્ચ આવે છે, જેનાથી તે અર્થતંત્ર માટે લાભદાયી છે.
ઊર્જાક્ષમતા અને પર્યાવરણની સાચવણીની દૃષ્ટિએ પાઈપલાઈન સૌથી શ્રેષ્ઠ માર્ગ છે, કેમ કે તે અન્ય પરિવહન માર્ગો કરતા ઓછું પ્રદૂષણ ફેલાવે છે.
વિશ્વમાં પાઈપલાઈનનું મહત્વ:
યુ.એસ.એ.માં પાઈપલાઈનનું સૌથી વધુ વિતરણ છે, જેમાં સૌથી પ્રસિદ્ધ 'બીગ ઈંચ' પાઈપલાઈન મૅક્સિકોની ખાડીના કિનારાના તેલક્ષેત્રોમાંથી ખનીજતેલ ઉત્તર-પૂર્વ વિસ્તારો સુધી પહોંચાડે છે.
મધ્યપૂર્વના દેશો, જેમ કે ઈરાક, ઈરાન, અને સાઉદી અરેબિયા, તેલ પાઈપલાઈન દ્વારા તેલ રિફાઈનરીઓ સુધી પહોંચાડે છે. જેમાં મુખ્ય ટેપ લાઈન છે. પાઈપનો વ્યાસ 750 મીમી અને લંબાઈ 1600 કિમી છે.
પૂર્વ યુરોપમાં કોમેકોન પાઈપલાઈન 4800 કિમી લાબી છે, જે વિશ્વની સૌથી લાંબી પાઈપલાઈન છે.
ભારતની પાઈપલાઈન અને રોપ-વે વિશે અભ્યાસસામગ્રી
ભારતની પાઈપલાઈનના માર્ગ:
એશિયાની પ્રથમ પાઈપલાઈન (1962):
117 કિમી લાંબી પાઈપલાઈન, અસમના નહરકટિયા તેલ કૂવાઓથી નૂનમતી અને બિહારની ભરી રિફાઈનરી સુધી.
ખરૌનીથી કાનપુર અને ઇલ્દિયા બંદર:
બિહારમાં ખરૌનીથી એક પાઈપલાઈન કાનપુર સુધી અને બીજી બંગાળની ખાડીના ઇલ્દિયા બંદર સુધી.
ગુજરાતમાં પાઈપલાઈન નેટવર્ક:
અંકલેશ્વરથી કોયલી, કલોલથી સાબરમતી, નવાગામથી કોયલી, બોમ્બે હાઈથી કોયલી, ખંભાત શ્રી પુવારણ, અંકલેશ્વરથી ઉતરાણ, અંકલેશ્વર થી વડોદરા તથા અમદાવાદ સુધી પાઈપલાઈન.
સલાયા-મથુરા પાઈપલાઈન:
1256 કિમી લાંબી પાઈપલાઈન, કચ્છના અખાત પર આવેલી સલાયા થી મથુરા સુધી.
મથુરાથી દિલ્લી, અંબાલા અને જલંધર:
મથુરાથી દિલ્લી, અંબાલા અને જલંધરને સાંકળતી પાઈપલાઈન.
રોપ-વે (Rajjumarg):
રોપ-વેનો પ્રારંભ સાંકડી નદીઓ, ખીણો અને ઊંડા વિસ્તારોને ઓળંગવા માટે કરવામાં આવ્યો હતો, જે દરમ્યાન ધાતુના દોરડા પર લટકતી ટ્રોલીનો ઉપયોગ કરાતો.
વીસમી સદી દરમિયાન રોપ-વે પ્રવાસન ઉદ્યોગમાં પ્રવાસીઓની હેરફેરના સાધન તરીકે વધુ વપરાયા.
વિશ્વના રોપ-વે: સ્વિટ્ઝરલેન્ડ, ઑસ્ટ્રેલિયા, ચીન વગેરેમાં રોપ-વેનો ઉપયોગ.
ભારતમાં: ઉત્તરાખંડ (જોષીમઠથી ઓલી), જમ્મુ-કશ્મીર, પશ્ચિમ બંગાળ, હિમાચલ પ્રદેશ, રાજસ્થાન, મહારાષ્ટ્ર, ગુજરાત (પાવાગઢ, અંબાજી, સાપુતારા, ગિરનાર) વગેરે રાજ્યોમાં રોપ-વે પ્રવર્તમાન છે.
પરિવહન સમસ્યાઓના ઉકેલ:
ઉપનગરોના વિકાસ દ્વારા શહેરી ભાર ઘટાડવો.
મેટ્રો રેલ અને મોનો રેલ દ્વારા ટ્રાફિકને ઘટાડવો.
મલ્ટીલેવલ પાર્કિંગ દ્વારા વાહન પાર્કિંગની સમસ્યા હળવી કરવી.
સાયકલ ટ્રેક દ્વારા પ્રદૂષણ અને ઊર્જા બચાવ.
સામૂહિક પરિવહન સુવિધાઓની પ્રોત્સાહનથી ટ્રાફિક અને પ્રદૂષણ ઘટાડવું.